΄΄Περιφρονών΄΄ …το άστυ
(από τη λέξη.. στη σκέψη)
του Αντώνη Κόντου
Ίσως , δεν είναι ευρύτερα γνωστό, ότι η σύγχρονη σημασία
του ρήματος ΄΄περιφρονώ΄΄ είναι εντελώς
διαφορετική από την αρχαιοελληνική, όπως συμβαίνει και με πολλές
άλλες λέξεις που επιβιώνουν αυτούσια στην καθομιλουμένη.
Σήμερα, με τη λέξη ΄΄περιφρονώ΄΄
εκφράζουμε την απαξία για
πρόσωπα και πράγματα και την αψηφισιά κινδύνων, ενώ στα αρχαία
ελληνικά η πρώτη σημασία της σχετίζεται με
το περιεργάζομαι, περισκοπώ, εξετάζω κάτι απ' όλες τις πλευρές . Κλασική
περίπτωση η ανάλογη φράση στις ΄΄Νεφέλες΄΄ του
Αριστοφάνη( το έργο διαγωνίστηκε το 423π.Χ.), όπου ο Σωκράτης στο σχετικό διάλογο παρουσιάζεται ΄΄περιδιαβάζοντας΄΄
τα ουράνια(-αεροβατώ και
περιφρονώ τον ήλιον,στ. 225 ) .
(Η σημασία του σύγχρονου ΄΄περιφρονώ΄΄
αποδίδεται στα αρχαία ελληνικά με το ρήμα ΄΄υπερφρονώ΄΄,
που ο δραματουργός το βάζει στο στόμα του πρωταγωνιστή του, συνομιλητή
του Σωκράτη, ως απάντηση,΄΄ παίζοντας΄΄ με τις προθέσεις).
Και μια και αναφερόμαστε ΄΄στις Νεφέλες΄΄,
αξίζει να τονιστεί το πάντα ενδιαφέρον περιεχόμενό τους, από το οποίο
συνάγουμε συμπεράσματα όχι μόνο για την ιδεοπολιτική ΄΄θολούρα΄΄
της αθηναϊκής κοινωνίας μεσούντος του Πελοποννησιακού πολέμου, αλλά και για τις παιδαγωγικού χαρακτήρα προεκτάσεις του, που
δεν προκαλούν τόσο το γέλιο, όσο την περίσκεψη( περιφρονώ)
και τον προβληματισμό για τον ηθικό ξεπεσμό των νέων της εποχής και για την προσπάθεια φρονηματισμού με σοφιστικούς
διαλογισμούς, οι οποίοι δε λύνουν το αδιέξοδο στη σχέση πατέρα (
Στρεψιάδη) και γιου (Φειδιππίδη).
Έτσι, μπορεί να αναφερόμαστε σε μία
κλασική κωμωδία , ωστόσο γίνεται πάντα επίκαιρος ο λόγος του Ευάγγ.
Παπανούτσου, ο οποίος αποτιμώντας το ρόλο του αρχαίου δράματος στη ζωή
μας υποστήριζε ,ότι τα μεγαλύτερα έργα τέχνης που αποτυπώνουν
την ανθρώπινη μοίρα( Σοφόκλειο ύφος) είναι οι τραγωδίες και όχι οι κωμωδίες.
Η λογοτεχνική -καλλιτεχνική έκφραση του 5ου αιών. π.Χ. - παράλληλα με την εικαστική καλλιτεχνική πορεία από το
αρχαϊκό μειδίαμα μετά τα΄΄περσικά΄, στον΄΄αυστηρό΄΄ ρυθμό (moornig Athena) και αργότερα στη φειδιακή λάμψη του Παρθενώνα ,όπου
αποτυπώνεται το μεγαλείο της Αθήνας (438π.Χ.) (ένταση)
-θα μπορούσε να ειπωθεί ότι μας προϊδεάζει
με τις ΄΄Νεφέλες΄΄ του Αριστοφάνη ,ως λογοτεχνική - καλλιτεχνική έκφραση κοινωνικής- πολιτικής κρίσης, για την επικείμενη ΄΄καταιγίδα΄΄που θα επέλθει στο
΄΄κλεινόν΄΄ άστυ με την πτώση του και την
κατάλυση της δημοκρατίας (404π.Χ) (ύφεση).
Και εδώ φαίνεται το ΄΄ανάστημα΄΄ των αρχαίων δραματουργών, οι οποίοι
διαισθανόμενοι τον παλμό και την ανησυχία της αθηναϊκής κοινωνίας και προοικονομώντας συνήθως για τα δυσάρεστα, ΄΄ως προφήται κακών΄΄, προβάλλουν με συμβολικό
- αλληγορικό τρόπο ιδέες και
προβληματισμούς μέσα από κείμενα
και δρώμενα με χαρακτήρα διδακτικό και
κατ' επέκταση φρονηματιστικό, προκαλώντας πότε το κλάμα
και πότε το γέλιο (..δι’ ελέου και φόβου…) (Δάκρυα και Δρόσος)
Σημαντικό ιστορικό αξίωμα στην γραμμική αποτύπωση του ιστορικού
γεγονότος διαχρονικά - παρακολουθώντας μάλιστα την πορεία της
αθηναϊκής πολιτείας κατά τον 5ο αιών. π.Χ.- είναι η
εναλλαγή έντασης – ύφεσης
( ακμή –παρακμή ,άνοδος –πτώση),
διαγράφοντας έτσι μία διάταξη όχι
ευθείας, αλλά τεθλασμένης γραμμής.
Αυτή η εναλλαγή χαρακτηρίζει γενικότερα και το σύγχρονο ιστορικό γεγονός
με τις ανακατατάξεις και αλλαγές που
βιώνουμε , επιβεβαιώνοντας το χαρακτήρα της διακύμανσης.
Οψόμεθα….
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου