Καλοκαιρινές ανταύγειες
΄΄ … το μάγον κάλλος του λυκαυγούς.΄΄
του Αντώνη Κόντου,
προέδρου ΟΔΕΓ Καβάλας
Η εγνωσμένης αξίας λογοτεχνική ΄΄ γραφίδα ΄΄ της Κορνηλίας
Πρεβεζιώτου (1878-1964) έχει
επισημανθεί και σε παλιότερα δημοσιεύματά μας,
προβάλλοντας παράλληλα τον πλούτο και την πολυσημία του λόγου της και της γλώσσας μας.
Για τους
φιλαναγνώστες ,μια πρόσθετη ευκαιρία
επιβεβαίωσης του
λογοτεχνικού ταλέντου της πολυγραφότατης συγγραφέως, αποτελεί και η αναδημοσίευση αποσπάσματος από χρονογράφημα, βιωματικού
χαρακτήρα , στη σημαντική φιλολογική επιθεώρηση του ΄΄Νεολόγου΄΄
της Κωνσταντινούπολης (Ιούλιος 1894).
ΟΙ πρωινές
καλοκαιρινές ανταύγειες είναι το
αντικείμενο της περιγραφής της νεαρής ΄΄Βοσπορίδος΄΄, η οποία με ιδιαίτερα πληθωρικό λόγο (προσδιορισμοί) - βασικό χαρακτηριστικό του ρομαντισμού με στοιχεία κλασικισμού, δηλ .
των λογοτεχνικών τάσεων που κυριαρχούν στην Ευρώπη και στην ελληνική διανόηση
κατά τον 19ο αιώνα-αποδίδει την ποιητική εικόνα του ΄΄λυκαυγούς΄΄
από τους λόφους της ΄΄βασιλίδος των
πόλεων ΄΄.
(Άλλο ένα δείγμα συμπόρευσης
φυσιολατρείας – πατριδολατρείας).
Είναι γνωστό
,ότι το παιχνίδισμα του φωτός ,κύρια κατά
την εαρινή – καλοκαιρινή περίοδο,
αποτέλεσε και αποτελεί πηγή
έμπνευσης και έκφρασης -εικαστικά, μουσικά ,λογοτεχνικά- ως αποτέλεσμα της πλημμυρίδος
του αισθησιασμού και της λυρικής διάθεσης που διαμορφώνεται και ΄΄δονεί ΄΄ τις πιο ευαίσθητες ΄΄χορδές΄΄ μας.
Ο ποιητικός
λόγος, αλλά και η κάθε μορφής πρόζα, αποτυπώνουν το μεγαλείο
των αποχρώσεων του φωτός σε συνδυασμό με
ειδυλλιακά τοπία (χώρος+ χρόνος) . Πάμπολλα τα παραδείγματα
σημαντικών συγγραφέων και ποιητών διαχρονικά, που αποδίδουν την εικόνα (κύρια
της ΄΄αιγαιϊδος΄΄) και το
συναίσθημα, ως συνακόλουθο της
χρωματικής πανδαισίας .
( ΄΄Πατρίδα σαν τον
ήλιο σου ήλιος αλλού δε λάμπει…΄΄, Λορ. Μαβίλης ,1915)
΄΄ υπό
την εύφυλλον δρυν΄΄
(
προλογικό απόσπασμα )
Έτεινε φαιδρά τον αργυρόν πόδα
επί τον ροδοστεφή αυτής θρόνον από της άκρας του όρους, ού οπίσω η μελάγχολος Νύξ υπεχώρει, η χρυσή άνασσα της
ευδίας, η φωτόπεπλος Νύμφη Ηώς.
Υπό την αίγλην του μειδιάματος αυτής
ο ουρανός εμειδία και κατήστραπτον τα γαλανά πελάγη αι καλλιλαμπείς
αντανακλάσεις του ακτινόεντος πέπλου της.
…………………………………………………………………………………………………………..
Είχον άγρυπνος μείνει καθ’όλην την
νύκτα, μετά δακρυσμιγούς ηδονής θεωρούσα τους χρυσαδαμαντίνους
αστέρας και εντρυφώσα θυμήρης εις το ευκέλαδον άσμα των νυκτιλάλων
πτηνών.
Ώ πόσον μισώ την γνοφώδη θωπείαν του μελανόπτερου
Μορφέως, την νάρκην του ύπνου, ζοφερόν Μηδέν παροδικής
ανυπαρξίας, όπερ μόλις ωχραί τινες και δραπέτιδες λάμψεις ονείρων
φωτίζουσι! Και ήδη μόλις αι πρώται δροσόπτεραι
αύραι της Ηούς ερρίπισαν το μέτωπόν μου, εξήλθον σιγηλή όπως αναβώ
εις την άκραν του λόφου και εκείθεν απολαύσω το μάγον κάλλος
του λυκαυγούς.
Ώ καλλίπλουτον θάλλος ,ώ
σφρίγος αγλαόν της καλλιστάχυος γης! Πόρρω εγγύς δρυμών αβάτων
λούεται εις εύδροσον νάμα η χρυσοχίτων του θέρους
θεά ‘ βρίθει καρπών η μυριόβιβλος
σεμνή ελαία και ο εύδωρος βασιλεύς των μηνών κοσμεί δαψιλώς το
κλήμα δια καλλισταφύλλων βοτρύων, γλαφυρώς κρυπτομένων υπό τα
φύλλα, δίκην αγνής παρθένου, ήτις κρύπτει την ροδίζουσαν όψιν υπό
τους αφρόεντας πέπλους της αιδούς της, ως οι άγγελλοι οπίσω των χιονολεύκων
πτερύγων των. Προκαλούσιν απανταχού τον κισσόστεπτον υιόν της
Σεμέλης αι άμπελοι αι ηβώσαι, προκαλούσι του γεωργού την δρεπάνην οι ροδόχρυσοι
και δροσώδεις καρποί, ούς εγέννησαν τάνθη του έαρος. Είναι το ανθοστεφές
έαρ, η γλυκεία ελπίς, το δε αγλαόκαρπον θέρος αυτή η
πραγματουμένη και ασφαλής της ευδαιμονίας απόλαυσις.
Ανηρχόμην μειδιώσα την
πρασίνην και γλαφυρώς κρημνώδη κλιτύν ’ εκεί ανά παν βήμα έβλεπον δια της
φαντασίας χαύνως υπό τας σκιάς ανακειμένους τον Σιληνόν και τους Φαύνους,
εις την κρυσταλώδη πηγήν κατοπριζομένας
τας Νύμφας, ηδυτερπώς εγγύς ανθοβολουμένας τας Χάριτας. Υπέρ την κορυφήν του λοφίσκου διείδον επί
στιγμήν επιπόνως πηδώντα τον αιγίποδα
θεόν και μακράν οπίσω δρυών και σχοίνων μοι εφάνη ηχούσα του
Δάφνιδος η ωδή, περιπαθώς ως η γλυκύστονος Φιλομήλα θρηνούντος ή η αιωνόβιος
λαλιά του μυρτοστεφούς Θεοκρίτου, μέλποντος από ψυχής πλήρους του φαιδρού
ηλίου φωτός:
΄΄ Ελπίζετε! Η αύριο
θα ήναι
γλυκυτέρα!
Πας όστις ζη υπό αυτόν
τον γαλανόν αιθέρα
έχει ελπίδας ευαγείς
μόν’ οι νεκροί εντός
της γης
ανέλπιστοι κοιμώντ’
εκεί όπου δεν λάμπ’ ημέρα!΄΄
…………………………………………………………………………………………………………………………
Η Πρεβεζιώτου ,με το γλωσσικό της ΄΄οπλισμό ΄΄
,το λογοτεχνικό της ταλέντο, την
πολυμέρειά της (ποιήτρια, πεζογράφος, μεταφράστρια
αρθρογράφος,εκδότρια, θεατρική συγγραφέας… ) αποτελεί μία από τις
σημαντικές γυναικείες φυσιογνωμίες στην ιστορία της νεότερης
λογοτεχνίας μας. Δεν θα ήταν υπερβολή ,
αν τα κείμενά της –παρωχημένα γλωσσικά
-αποτελούσαν
δείγματα σπουδής στο πλαίσιο γλωσσικής διδασκαλίας για τον εμπλουτισμό της γλωσσικής
μας έκφρασης (παραδειγματικός
άξονας), ΄΄αρυόμενοι
΄΄από τον ανεξάντλητο λεκτικό μας
πλούτο και αμβλύνοντας το πρόβλημα της λεξιπενίας , δυσάρεστη ιστορικά διαπίστωση για τη
νεότερη και σύγχρονη νεοελληνική κοινωνία,
η οποία αναζητώντας πολλές φορές
ξενόγλωσσα γλωσσικά σχήματα, παρακάμπτει το ΄΄ομοιόφθογγον΄΄αποθησαύρισμά
μας(Ν. Π. Μαυρομμάτης, 1808) .
Οι σκέψεις
αυτές δεν έχουν χαρακτήρα νουθεσίας και
επιστροφής στους αρχαϊσμούς της καθαρεύουσας του 19 ου αιώνα. Ωστόσο, πολλά
γλωσσικά οφέλη μπορούμε να
αντλήσουμε , πέρα από το αισθητικο - ιδεολογικό
μέρος, και από
το γλωσσικό επίπεδο της νεαρής΄΄Καρυάτιδος΄΄- γλώσσα του Ροϊδη και Παπαδιαμάντη-, η οποία όπως έχει τονιστεί , νεαρότατη κατακλύζει με τα λογοτεχνικά της κείμενα τις σελίδες της πλέον έγκριτης φιλολογικής επιθεώρησης της εποχής, του ΄΄Νεολόγου΄΄, και
,σε ηλικία μόλις δεκάξι ετών, βραβεύεται
από τον Φιλολογικό Σύλλογο Κωνσταντινουπόλεως.
